De jongens in de boot

Tijdens het instructeursdiner van 8 maart j.l. sprak een mede-instructeur mij aan over een bijzonder boek dat ze had gelezen: “The boys from the boat” van Daniel James Brown. Ik moest en zou het lezen, zo vertelde ze me. Maar gaandeweg haar enthousiaste verhaal, realiseerde ik me dat ze het over een boek had dat in 2013 was verschenen in de Nederlandse vertaling “De jongens van de boot”. Plaats van handeling waren de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn en de helden zijn de leden van de “Huskies”, de heren acht uit de Verenigde Staten. Helden, zo stelt Brown. Want vanuit een onmogelijke startpositie behaalde zij Olympisch goud. Hoe zat dat nu?

Olympische Spelen 1936
Olympische Spelen in dienst van een totalitair régime dat ze gebruikte om haar eigen superioriteit en die van haar leider – Adolf Hitler - tentoon te spreiden. Eén en ander nog technisch knap aangezet in misschien wel de grootste propagandafilm over sport: “Der Triumph des Willens” van regisseuse Leni Riefenstahl. Even zag het ernaar uit dat de Spelen in Berlijn niet doorgingen. Hitler’s antisemitisme en rascisme waren de wereld niet onopgemerkt voorbij gegaan. Internationale druk zorgde er niet alleen voor dat de raciale slogans uit de straten van Berlijn werden verwijderd, maar ook dat het Duitse team in de persoon van Helene Mayer een steratlete van Joodse afkomst in haar gelederen opnam. Hitler’s doel om met de sportieve prestaties van het Duitse team een alomvattend beeld van Duitse alleenheerschappij te geven lukte over het algemeen wonderwel: het team kreeg de meeste medailles en eindigde daarmee als eerste in het Olympische klassement. Doorn in het oog was wel de spraakmakende overwinning van Amerika’s topatleet Jesse Owens – een afro-amerikaan, in de ogen van de Nazi’s vertegenwoordiger van een minderwaardig ras. Dit alles is bekend. Hoe uitgebreid hij deze spelen in Berlijn ook beschrijft, Brown voegt hier niets nieuws aan toe.

Joe Rantz
Maar dat is ook niet zijn bedoeling. Zijn held is dan ook niet Jesse Owens. Zijn held heet Joe Rantz (1914-2007) – een in alle opzichten “all American boy”. De man die bij de “Huskies” – de Amerikaanse heren acht - op slag zat toen op 14 augustus 1936 dit wedstrijdonderdeel werd afgewerkt. Brown schetst het beeld van een vooringenomen jury die de wedstrijdploegen van Duitsland en Italie in de gunstigste banen plaatsten; die van de Verenigde Staten en Groot Brittannië startten vanuit verreweg de slechtste posities. Tot overmaat van ramp werd het startschot door de Amerikanen te laat gehoord en verliep de start traag. Maar met forse halen – 44 per minuut – slaagden de Amerikanen erin om na 2 kilometer als eerste voor Italië en Duitsland te eindigen. Dat alles dankzij de daadkracht van Joe Rantz, aldus Brown.

Tussen feit en fictie
Brown schildert een intens portret van een ploeg die door wilskracht Hitler voor de tweede keer (na Owens dus) in zijn hemd zette. Maar daarin wordt niet altijd even zorgvuldig met de feiten omgegaan. Het beeld van Brown is dat van een Amerikaanse ploeg die, als jongens uit het midden westen, aan een minderwaardigheidscomplex leden. Joe Rantz was echter captain van het succesvolle roeiteam van Washington University voordat hij naar Berlijn afreisde. Ook Brown’s stelling dat de ploeg door de valse start bijna gedrogeerd van verbazing rommelig de wedstrijd aanging, strookt niet met het beeld van de slagman die juist alles deed om zijn mederoeiers tot de overwinning te brengen. En daarmee aantoonde dat teamwerk basis van succes is. Kitscherig is misschien het woord dat bij Brown’s “De jongens van de boot” past. Maar wel mooie kitsch. Want al is de uitkomst voorspelbaar, Brown slaagt erin een prachtig meeslepend verhaal te schrijven dat eerder tot de categorie waar gebeurde jongensboeken hoort dan die van de historisch onderbouwde en doorwrochte werken. Maar wat geeft het. Als inspiratiebron voor aanstaande roeisuccessen kan Brown’s epos zeker goede diensten bewijzen.